Nederlandse Indiana Bell Building; Kleinschalige (detentie)voorzieningen voor jongeren
voorzieningen_voor_jongeren.jpg)
Vorige week kopte de Nederlandse krant NRC “Vijf kleine jeugdgevangenissen zijn begonnen als experiment en staan nu nagenoeg leeg”. Naar aanleiding van allerlei ontwikkelingen in de strafrechtketen voor jeugd is er op 3 oktober een bijeenkomst in De Balie, een cultureel debatpodium.
In de afgelopen jaren heeft er een interessante beweging plaatsgevonden in Nederland als het gaat om jeugdgevangenissen. Vrijwel alle professionals in de strafrechtketen zijn het erover eens dat zij jongeren niet meer naar gevangenissen willen sturen. Dus er zijn plannen gemaakt om jeugdgevangenissen te sluiten en kleinschalige voorzieningen te openen in de afgelopen paar jaar. En net als je bijna bij de finish bent, dreigt het mis te gaan. Want veel te weinig jongeren worden doorverwezen naar deze kleinschalige voorzieningen, dus is er leegstand in de kleinschalige voorzieningen en zitten de jeugdgevangenissen overvol. Wat gaat er mis?
De architect, Kurt Vonnegut Sr., stelde in 1929 voor om een gebouw te verplaatsen van acht verdiepingen, met stalen frame een bakstenen gebouw, dat ongeveer 11.000 ton woog. In 1930 werd het Indiana Bell-gebouw 90 graden gedraaid terwijl iedereen binnen nog steeds doorwerkte, in slechts één maand. De voorbereiding en planning voordat het gebouw werd verplaatst duurde echter een stuk langer.
Het proces van een instituut als ‘de gevangenis’ ombuigen naar kleinschalige voorzieningen kost tijd en bovenal een intensieve samenwerking van allerlei partijen, waaraan gewerkt moet worden, voordat de kleinschalige voorzieningen überhaupt zouden moeten worden geopend. Want hoe richt je de nieuwe werkprocessen in en hoe zorg je dat iedereen hiervan op de hoogte is? En wie gaat er nu over het plaatsingsproces? Wie beslist uiteindelijk wie naar wat voor soort kleinschalige voorziening mag gaan en op basis van welke criteria? Nu is Dienst Individuele Zaken (DIZ) van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heel bepalend, terwijl een rechter goed zicht heeft op de gehele context. Dit probleem speelt al jaren. DJI-Dienst Individuele Zaken waarom laten jullie dit beleid niet over aan de rechter zoals dat past bij de rechtstaat? Waar liggen jullie zorgen? Praat erover met de professionals. Dat DJI een uitvoeringsorganisatie is dat afhankelijk is van de politiek werkt ook niet mee. Mensen zijn nooit helemaal zeker of hun pilot, of een al gevestigde kleinschalige voorziening door kan gaan, of voor hoelang.
Om een systeem van grootschalig naar kleinschalig te keren is gezamenlijke stip op de horizon nodig en lef, steun en doorzettingsvermogen van politici en beleidsmakers. Het probleem dat niet alle plaatsen in de voorzieningen bezet zijn is namelijk niet alleen iets wat zich beperkt tot de jeugdsector. Ook bij de kleinschalige voorzieningen van volwassenen blijkt de plaatsingsprocedure niet evident waardoor meer bedden leeg komen te staan dan nodig. En met RESCALED, de Europese Beweging voor Kleinschalige detentiehuizen zien we ditzelfde probleem ook in andere landen, de angst om controle te delen met andere partijen. En zolang het plaatsingsproces niet vlot loopt en kleinschalige voorzieningen niet optimaal worden benut, is het sluiten van gevangenissen en openen van nieuwe detentiehuizen verspilde moeite. Politici en beleidsmakers zullen dan na enkele jaren besluiten de kleinschalige voorzieningen te sluiten en weer grote gevangenissen te bouwen. Een trend die we al decennia zien. Wat is er nodig om het tij te keren en definitief afscheid te nemen van gevangenissen voor jongeren en volwassenen? Zeker als het gaat om kortdurende detentie. In het geval van volwassenen gaat het dan om 80% van de mensen in de gevangenis, dus jaarlijks 24000 volwassenen zouden niet meer naar de gevangenis hoeven gaan. Dat betekent dat er zeker drie-kwart van de gevangenissen gesloten kunnen worden op termijn. In plaats daarvan staat er renovatie op de planning voor de grote gevangenissen. Dit is tegenstrijdig beleid, net als het plaatsingproces. Wie pakt de regie en wie heeft de verantwoordelijkheid?
Regie en verantwoordelijkheid
Een kleinschalige voorziening is een wezenlijke andere vorm van vrijheidsbeneming. De KVJJ is voor jeugd een vervangende vorm van vrijheidsbeneming waardoor beveiliging en zorg flexibeler en meer op maat kunnen worden ingezet, en waarbij dat wat goed gaat in het leven van een jongere kan worden behouden en gestimuleerd gedurende de periode van vrijheidsbeneming en daarna. De eindbeslissing zou dan ook niet bij DIZ moeten liggen maar bij de rechter. Als er op de zitting door de rechter geen definitief besluit kan worden genomen over waar een jongere geplaatst zou moeten worden blijft er onzekerheid. Als alle andere partijen de Kleinschalige Voorzieningen Justiele Jeugd (KVJJ) een passende plek vinden voor een jongere en dit wordt door DJI-DIZ simpelweg genegeerd, dan is dit het rechtssysteem zelf dat zichzelf ondermijnt. Dan geeft DJI-DIZ duidelijk aan geen vertrouwen te hebben in de keten van Raad voor de Kinderbescherming, de Reclassering, advocaten, rechters, de Kleinschalige voorzieningen en Openbaar Ministerie die allemaal WEL vinden dat iemand naar een kleinschalige voorziening kan.
Het Indiana Bell Building was een van de eerste gebouwen ter wereld die werd verplaatst in een maand, in plaats van gesloopt. De verbluffende manier waarop het Indiana Bell-gebouw werd verplaatst en 90 graden werd gedraaid, terwijl het in bedrijf was, zegt veel over waartoe een goede voorbereiding kan leiden. Dit was echter niet alleen afhankelijk van de inzet van een persoon of bedrijf. Hiervoor was het noodzakelijk dat er tientallen bedrijven en honderden mensen zich inzetten voor hetzelfde doel, het verplaatsen van het Indiana Bell-gebouw. Nu zijn er meerdere organisaties, zoals de organisaties van de vijf kleinschalige voorzieningen zelf die zich volop voorbereiden op de opening, maar je bent in grote mate afhankelijk van andere instanties. Hopelijk blijft de stip op de horizon vanuit alle partijen dat we jongeren in de nabije toekomst niet meer in gevangenissen gaan plaatsen maar alleen nog maar in kleinschalige voorzieningen in situaties waarbij er vrijheidsbeperking nodig is. We zijn namelijk al dichtbij!
Voor meer informatie over kleinschalige detentiehuizen, kijk op www.rescaled.org of email Veronique Aicha veronique.aicha@restorativejustice.nl
