Signalement: Oratie Jacques Claessen
J. Claessen (2022). Herstelrecht: De kunst van een geëmancipeerde misdaadaanpak. Den Haag: Boom juridisch. ISBN: 978-94-6212-759-3 en e-book: 978-94-0011-223-0.
J. Claessen (2023). Restorative justice: The art of an emancipated crime approach. The Hague: Eleven. ISBN: 978-94-6236-519-3 en e-book: 978-94-0011-246-9.
Herstelrecht is een manier van rechtdoen waarbij de focus ligt op het herstellen van de schade die door een misdaad is veroorzaakt. Het gaat daarbij niet alleen om herstel van materiële en immateriële schade, maar ook om herstel van relationele en morele schade. Dit kan het beste worden bereikt via processen die alle belanghebbenden in staat stellen om hierover met elkaar in gesprek te gaan en afspraken te maken. Hierbij kan worden gedacht aan slachtoffer-dader-mediation alsook conferentiemodellen waarbij tevens de gemeenschap is betrokken. Deze definitie focust op zowel het doel van herstelrecht als het proces daarnaartoe.
Wanneer deze pure vorm van herstelrecht onmogelijk blijkt – bijvoorbeeld omdat één van de partijen niet kan of wil deelnemen –, blijft binnen een zogeheten maximalistisch oftewel consequent doorgedacht herstelrecht het hersteldoel staan: de officier van justitie en de rechter hebben de opdracht om zo herstelgericht mogelijk te sanctioneren. Binnen deze context verdient een taakstraf de voorkeur boven een gevangenisstraf, terwijl sancties als elektronische thuisdetentie en reguliere detentie zo herstelgericht mogelijk vorm dienen te krijgen, waarbij aandacht is voor zelfherstel van de dader, herstel met diens achterban, herstel met het slachtoffer alsook herstel met de getroffen gemeenschap.
In zijn oratie zet Jacques Claessen uiteen waarom hij het herstelrecht – anders dan het strafrecht – ziet als een geëmancipeerde oftewel volwassen misdaadaanpak, zowel wat betreft distributieve als wat betreft procedurele rechtvaardigheid. Aan de hand van de Gulden Regel (‘Behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden’) en het daarbij horende mens- en wereldbeeld dat uitgaat van verbondenheid, laat hij zien dat de vergelding van kwaad met kwaad die in het strafrecht centraal staat, zoveel mogelijk dient te worden vervangen door de vergelding van kwaad met goed. Hij ziet in dat verband een belangrijke rol weggelegd voor het herstelrecht. Voor straf is in zijn visie idealiter slechts ruimte als laatste redmiddel ter preventie.
Zowel de Nederlands- als de Engelstalige versie is gratis te downloaden via: https://www.maastrichtuniversity.nl/nl/jacques.claessen (onder “Bestanden”).
Jacques’ oratie bouwt in zekere zin voort op zijn dissertatie ‘Misdaad en straf. Een herbezinning op het strafrecht vanuit mystiek perspectief’ (Nijmegen: Wolf Legal Publishers, 2010). Ook deze publicatie is gratis te downloaden via: https://www.wolfpublishers.eu/claessen en https://www.maastrichtuniversity.nl/nl/jacques.claessen (onder “Bestanden”)
Prof. mr. Jacques Claessen (Maastricht, 1980) is als bijzonder hoogleraar herstelrecht en universitair hoofddocent verbonden aan de Capaciteitsgroep Strafrecht & Criminologie van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht. De leerstoel herstelrecht is ingesteld door Stichting Restorative Justice Nederland.
